Çocuklara Komşuluk Adabı Nasıl Öğretilmeli?

Bir yaz günü balkonda keyifle çayınızı yudumlarken bir yıldız kaydığını görüp heyecanlanırsınız. Kayanın yıldız değil, üst katlarda oturan komşularınızdan birinin fiskelediği sigara izmariti olduğunu öğrendiğinizde heyecanınız yarım kalır. Yüzünüzde anlamlı ve acı bir tebessüm belirir.

Günün herhangi bir saatinde, balkon veya pencere kenarında pirinç taneleri görürsünüz. Bazen içinde birkaç minik tavuk kırıntısı, bazen kırmızı et. Üst katlardan birinde tavuklu ya da etli pilav yenmiş anlaşılan.

Peynir, ekmek, simit kırıntıları; hatta makarna, mantı, kek, börek, tel veya arpa şehriye parçacıkları… Neyse, listeyi fazla uzatmayalım.

Sonunda dayanamıyorsunuz ve hanımınıza diyorsunuz ki: “İstersen bundan sonra yemek yapma, nasıl olsa üst katlardaki komşularımız yemeklerini bizimle paylaşıyor!”

Yediklerini, pencere kenarları ve balkonlar aracılığıyla alt katlardaki komşularıyla paylaşan iyi komşularımız vardır bizim.

Yine alt katlardaki komşularının balkonunu (evine ve çevreye duyarlı olduğundan mı nedir) içtiği sigaranın izmariti ve külleri için kül tablası, yediği kuru yemişler için çöp kovası olarak kullanabilen; balkon kenarına serdiği halı ve çamaşırlarla alt katlardaki komşularının pencerelerini, balkonlarını yıkayan; yüksek sesli konuşmalarla komşularını kendi aile mahremiyetlerine ortak ederek aileden birisi yapan; dinlediği müzikleri, seyrettiği programları komşularına dinletme inceliği gösteren; ara sıra tepenizde at koşturan; zamansız tadilat, tamirat ve gürültülerle komşularını uyanık ve diri tutan komşuları da unutmamak lazım.

Köylerde vaziyet nasıl bilmem ama şehirlerde üç aşağı beş yukarı durum bundan ibaret. Her şeye rağmen modern şehrin modern apartmanlarında yaşama becerisi göstererek komşularına tatlı bir komşuluk duygusu yaşatan insanlarla hayatı paylaşmanın güzelliğini yaşıyorsunuz.

Elbette bütün komşuluk ilişkileri böyle değil. Özüne ve anlamına uygun komşuluklarımız devam ediyor, ancak bahsettiğimiz türden komşuların sayısı da apartman hayatıyla birlikte her geçen gün artıyor.

Biraz ironi yaparak ele aldığımız komşuluk, “Komşu olma durumu veya komşularla olan ilişki”;  komşu ise “Konutları yakın olan kimselerin birbirine göre aldıkları ad” olarak tanımlanıyor.

Komşuluk bizim dinî ve millî bakımdan önem verdiğimiz bir kavramdır. Komşuluk üzerine çok sayıda atasözümüz vardır. “Ev alma, komşu al”, “Hayırlı komşu, hayırsız akrabadan iyidir.”, “Komşu komşunun külüne muhtaçtır.”, Komşu da pişer, bize de düşer.” “Komşunun iyisine paha biçilmez, kötüsüne çare bulunmaz.”, “Komşuyu komşudan sorarlar.” bunlardan bazılarıdır.

Kur’an-ı Kerim’de “Allah’a ibadet edin ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Anaya, babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yolcuya ve mâliki bulunduğunuz kimselere iyi davranın.” (Nisâ, 36) buyrulurken Peygamberimiz pek çok kutlu sözlerinde komşunun korunup gözetilmesini, sıkıntısının giderilmesini; komşuyla iyi geçinilmesini, zarar verilmemesini; komşuya saygı duyulmasını, sevinç ve kederine ortak olunmasını tavsiye eder.

“Cebrâil bana komşuya iyilik etmeyi tavsiye edip durdu. Neredeyse komşuyu komşuya mirasçı kılacak sandım.”, “Allah’a ve âhiret gününe inanan bir kimse komşusuna eziyet etmesin, iyilik etsin.”, “Komşusu açken tok yatan, bizden değildir.” hadisleri meşhurdur.

Şu hâlde komşuluk ve komşuluk ilişkileri oldukça önemlidir ve ebeveynlere bu konuda büyük yükümlülükler düşmektedir.

Bizde pek çok olumsuzluğun okula/eğitime bağlanması alışkanlık hâline gelse de hiçbir öğretmen öğrencisine komşuluk ilişkilerine zarar verecek telkinde bulunmaz. Camdan ya da balkondan dikkatsizce çevreye savrulan yiyecekleri ve çöpü gören çocuğa öğretmeninin “çevreni temiz tut” telkini ne kadar işe yarar? Komşuluk hukukunun gözetilmediği evde çocuğa hangi olumlu davranış kazandırılabilir!

Bu durumda komşuluk ilişkileri ve adabı konusunda ebeveynlere düşen yükümlülüklerden bazılarını şöyle sıralamak mümkündür:

Öncelikle komşuluk ilişkilerinde tutum ve davranışlara çok dikkat etmek, komşularla iyi geçinmek, haklarına saygı göstermek suretiyle çocuklara iyi örnek olunmalıdır.

Komşulara, komşu çocuklarına ve komşuya ait mallara (ev, eşya, araba, hayvan, bahçe…), apartmanlar ve sitelerde ortak kullanım alanlarına zarar verilmemesi, kirletilmemesi konusunda çocuklar bilinçlendirilmelidir.

Komşuya ait eşyaların ve bahçesindeki meyve-sebzelerin izinsiz olarak almasına kesinlikle izin verilmemelidir.

Çocuğun evde veya dışarıda yüksek sesle gürültü yapmamasına ve komşuların rahatsız olabileceği davranışlarda bulunmamasına özen gösterilmelidir.

Bunların yanında yüksek sesle müzik dinlememe, elinde yiyecekle komşunun kapısına ve evine gitmeme; vakitli vakitsiz, sık sık komşu evine varmama; komşunun kapı ve penceresini dinleyip gözetlememe, komşuların veya başkalarının aile bireylerine karşı ahlaki zafiyet göstermeme, olumsuz alışkanlıklara sahip komşulardan etkilenmeme konularında da çocuklar bilinçlendirilmelidir.

Ha, bir de çocukların yanında komşuları çekiştirip, ileri geri konuşmamak gerekiyor.

Mustafa USLU