NEBEVÎ EĞİTİMDEN KESİTLER
Dünyaya gelen insan doğumundan ölümüne kadar devamlı bir eğitim süreci içerisindedir. Neredeyse insanın her anı bir şeyler öğrenmekle geçmektedir. Bu öğrenme ve eğitim süreciyle insan, karakter ve kişilik kazanmaktadır. Karakter ve şahsiyet kazanmada örnek ve rehber olan şahsiyetlerin ayrı bir yeri vardır. Bu bağlamda genelde din eğitiminde, özelde karakter eğitiminde diğer ilke ve tekniklerin yanında “rol model, model olma ve model alma” birbirine yakın çok önemli üç olgu olarak karşımıza çıkar. Bu anlamda dinî terminolojide nümune-i imtisâl (uyulması gereken numune, örnek) ve üsve-i hasene (en güzel örmek) kavramları yer almaktadır. Böylece bu gibi kavramlar vasıtasıyla insanlar hayatlarının biçimlendirmelerine imkân sağlarlar ve bilgi ve öğrenme kapasitelerini geliştirebilirler. Ayrıca yine tarih boyunca toplumlara yön veren ve onları şekillendirmeye çalışan örnek şahsiyetler var olmuştur. Şüphesiz bu şahsiyetler, gerek kendi toplumlarının ve gerekse diğer toplumların bireyleri tarafından ilgi görmüş ve örnek alınmaya çalışılmıştır. Dinî değerlerin taşıyıcısı konumunda olan peygamberler de, gönderildikleri toplumlara her zaman örnek ve model olmuşlardır. Peygamberimiz Hz. Muhammed de (s.a) insanlığa gönderilmiş bir elçi ve peygamberler halkasının sonuncusudur. O’nun örnek kişiliği, öğreticiliği ve hayat tarzını bilmeye fert, toplum, aile ve bütün insanlık olarak büyük ihtiyaç vardır. Eğer öğretmen yani muallim isek, onun mescidin sofasında öğrencilerine öğretmenlik yaptığı zamanı göz önünde bulundurmamız, öğrenciysek de, onun Cebrail’in huzurunda diz çöküp hidayet istediği zamanı tasavvur etmemiz gerekir. Zira onun hayatı insan hayatının her yönünü kuşatan bir özelliğe sahiptir. Ayrıca onun hayatını bilmeden, onun sahip olduğu değer ve vasıfları öğrenmeden hayatı ve insanı bilmek, dinimizi yaşamak ve anlamak mümkün değildir. Çünkü Hz. Peygamber (s.a) söz, davranış, uygulama ve eğitimiyle insanlık tarihinde benzeri bulunmayan bir hayat ortaya koymuş ve muallimlik yapmıştır.
Bir gün evinden çıkıp mescide giden Hz. Peygamber (s.a.), orada halka olmuş iki toplulukla karşılaşmıştı. Bunların birinde Kur’an okuyorlar ve Allah’a dua ediyorlardı, diğerinde ise ilim öğreniyor ve öğretiyorlardı. Sevgi ve rahmet dolu bakışlarıyla onlara ilgi gösteren Resûl-i Ekrem (s.a) : “Her biri hayır üzeredir. Şunlar Kur’an okuyor ve Allah’a dua ediyorlar; Allah dilerse onlara verir, dilerse vermez. Bunlar ise ilim öğreniyor ve ilim öğretiyorlar. Ben de muallim olarak gönderildim” buyurdu ve onların halkasına katıldı. (İbn Mâce, Sünnet, 17; Dârimî, Mukaddime, 32) Diğer bir rivayette de Resûl-i Ekrem (s.a) Hz. Âişe’ye: “…Allah beni sıkıntı verip zorlaştırıcı olarak göndermedi. Beni ancak kolaylaştırıcı bir öğretmen olarak gönderdi.” (Müslim, Talâk, 29) buyurarak, kendisini eğitici ve öğretici olarak tarif etmişti. Bu rivayetlerden anlaşıldığı üzere Sevgili Peygamberimiz (s.a.), vahiyle donanmış, hikmetle bezenmiş bilge bir muallimdi. İbn Mes’ûd’un ifade ettiği gibi, O (s.a), hayrın anahtarlarını da sonuçlarını da öğretmişti. (Nesâî, Tatbîk, 100; İbn Hanbel, I, 438) Hayatın her alanında insanlara faydalı olan pek çok şeyi ashabına öğretirken: “Ben size, bir babanın evlâdına öğrettiği gibi öğretiyorum” demekteydi. (İbn Mâce, Tahâret, 16; Nesâî Tahâret, 36)
Bir babanın evladını yetiştirirken nasıl ilgilenmesi gerekiyorsa, aynı dikkat ve titizlik içinde ashabını yetiştirdi. Basit meseleler yüzünden bile birbirlerini kolayca öldürebilen, kız çocuklarını diri diri toprağa gömebilen bir kavimden, “asr-ı saâdet” yani, “mutluluk çağı” diye söz ettiren, karıncayı ezmekten bile sakınan örnek bir toplum oluşturmuştu. Kan döken, can yakan bedevi bir topluluktan 23 yıl gibi kısa bir süre içinde Medenî toplum: Sahabe nesilini yetiştirdi. Yetişen sahabe nesli arasında Ashab-ı Suffe’nin ayrı bir yeri vardır. Mescid-i Nebevî’nin bitişiğinde yoksul sahâbîlerin barınması için yapılan bu müessese vakitlerini Resûlullah’ı dinleyip ondan İslâm’ın esaslarını öğrenerek geçirmeleri dolayısıyla kısa zamanda bir eğitim kurumu haline geldi. Buraya gelenlerin kimisi koyunlarını yakınlarına veya arkadaşlarına bırakarak, kimisi de kabilesindeki liderliğini, sahip olduğu saygın mevkii terk ederek buraya katılmışlardı. Onları buraya getiren esas unsur İslam’ı öğrenme ve öğrenmeye hizmet etme, tutkuları ve fedakarlıklarıydı. Kısa sürede buradan pek çok kişi yetişti. Suffe’de yetişen sahâbîleri Hz. Peygamber (s.a), bilgi ve kabiliyetlerine göre çeşitli yerlerde ve hizmetlerde istihdam ediyordu. Yeni Müslüman olan kabilelere Kur’an ve diğer dinî bilgileri öğretmek, onları İslâmî yönden eğitmek için Ehli Suffe’den seçtiği muallim ve mürşitleri görevlendiriyordu. Böylece Hz. Peygamber’in (s.a) muallimliğinde Ashab-ı Suffe’yle İslâm eğitim seferberliği başlamış ve yetişen muallimler İslam’ı öğretmek için görevlerinin bilinçindeydiler.
Bizler de bu seferberliğe bir nebze katkı olması dileğiyle bu sitede Nebevî Eğitimden Kesitler ana başlığı altında Hz. Muhammed’ın (s.a) muallimliği, eğitim ve öğretim metotları üzerinde durmaya ilk eğitim müessesi olan Ashab-ı Suffe’yi tanıtmaya ve faaliyetleri ve tarihi tecrübeleri paylaşmaya gayret edeceğiz.
Allah cümlemizi muvaffak eylesin.
Prof. Dr. Ahmet YILDIRIM
