Yalan Söylemeden Nasıl Yaşanır?

Doğru olmayan, gerçeğe uymayan, gerçek dışı ve uydurma söz söylemeye; asılsız bilgi ve haber vermeye “yalan”, yalan söylemeyi huy edinmiş olan kimseye de “yalancı” denir.

Sözlükler ile din ve ahlak kitaplarında yaklaşık olarak bu şekilde tanımlanan yalan ve yalancıyla karşılaşmayan; temelinde yalan ve yalancılık olan davranışlara maruz kalmayan ya da şahit olmayan kimse var mıdır bilmiyorum. “Hayatımda hiç yalan söylemedim” diyenleri ve gerçekten yalan söylemeyenleri ise saygıyla selamlıyorum.

Kendini ön plana çıkarmak, menfaat sağlamak, haksız kazanç elde etmek, başkaları üzerinde üstünlük kurmak, başkasının hakkına el koymak, korktuğundan korunmak, hatta kibar görünmek için yalana başvuran insanoğlu bir de -kendini aklamak için olsa gerek- “beyaz yalan” uydurmuş.

Oysa yalan, yalandır ve küçüğü büyüğü yoktur. Gün gelir, her küçük büyür. Victor Hugo, “Az yalan söylenmez; yalan söyleyen, her yalanı söyler.” diyor.

Neredeyse bütün din ve inanışlarda hoş görülmeyen yalan; aslına bakılırsa aile içi huzursuzlukların, dostluk ve arkadaşlıkların sona ermesinin, kurumlardaki geçimsizliklerin, toplumdaki çatışmaların temel sebeplerindendir. Yalanın savaşlar başlattığı, başlattığı savaşları uzattığı, işgallere zemin hazırlamak için kullanıldığı da unutulmamalıdır.

Birazcık çevremize kulak kesilsek; ebeveynlerin birbirine, çocukların ebeveyne, öğretmene, büyüklerine; kardeşin kardeşe, arkadaşın arkadaşa, dostun dosta, amirin memura, memurun amire, işçinin patrona, patronun işçiye, satıcının alıcıya, alıcının satıcıya, esnafın müşteriye… bilerek, bilmeyerek, isteyerek veya istemeyerek ya da şaka niyetine yalan söylediğini duyabiliriz.

Peki, yapmadığını yaptım, yaptığını yapmadım, yapmayacağını yapacağım; gördüğünü görmedim, görmediğini gördüm; duyduğunu duymadım, duymadığını duydum; söylediğini söylemedim, söylemediğini söyledim diyenler ile iş yapmayı değil iş satmayı marifet bilenler, yapmadığı işi yapılmış gibi gösterenler, başkasının yaptığını kendine mal edenler, göstermelik ve gelişigüzel iş yapanlar, çalışıyorum diyerek yan gelip yatanlar yalan söylemiyor mu?

Niteliksiz iş üretenler, ürettiği kalitesiz malı kaliteli, doğal olmayanı doğal, üçe mal ettiğini -zararına diyerek- otuza satanlar, aldatmak için yemine yemin katanlar, sattığı malın hatasını saklayanlar, alışverişte her türlü hileye başvuranlar, daha çok kazanmak için bile bile yalan söylüyor.

Ön yargı sahipleri, doğru bilgiye ulaşmadan her duyduğunu ve zannını (üstelik suizannını) yayan dedikoducular, yalan haber yazanlar, iftiracılar, dalkavukluklar, yalakalar, yüze gülüp arkadan dolap çevirenler, yapmacık söz söyleyenler, sözünden dönenler, söz verip yerine getirmeyenler, emanete ihanet eden münafıklar; güven, iyi niyet ve hoşgörüyü suistimal eden hainler, ilgilenir gibi yapıp ilgilenmeyenler, dinler gibi yapıp dinlemeyenler, sahtekârlar, dolandırıcılar, zorbalar, entrikacılar, kibirliler, ikiyüzlüler, hasetler, kıskançlar, korkaklar, benciller, cahiller, istismarcılar, ahlaksızlar, kimi emek kimi ekmek kimi hayal kimi ümit çalanlar, inanmadığına inandım, beğenmediğine beğendim diyenler ve aldatmanın her türlüsünü meslek edinenler de aslında birer yalancıdır.

İslam ahlakında yerilen tutum ve davranışların başında gelen yalan konusunda (birkaç hususta uygun görülse de) Kur’an-ı Kerim’de “Yalan sözden kaçının!” (Hac, 30), “Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakının ve doğru söz söyleyin!” (Ahzâb, 70) buyurulurken Hz. Peygamber, “şaka da olsa yalan söylemekten kaçınmayı, alışverişte yalan beyanda bulunmamayı” öğütleyerek uyarıyor: “Doğruluktan ayrılmayın, zira doğruluk iyiliğe götürür, doğru ve iyilik (sahipleri) ise cennettedir. Yalandan kaçının, zira yalan kötülüğe götürür; yalan (söyleyen) ve kötülük (edenler) de cehennemdedir.” 

Başta Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi olmak üzere ilkokuldan itibaren pek çok ders kitabında güzel ahlakı, doğruluğu, yalandan kaçınmayı telkin eden metinler okutuluyor. Öğretmenler, ebeveynler, büyükler, ahlaki değerleri önceleyen herkes yalandan uzak durmayı, doğruluğu tavsiye ediyor.

Bunca uyarıya, telkine, tavsiyeye rağmen yalan söylemeyi nereden öğrenip nasıl içselleştiriyoruz? Çocuklukta başlayan beyaz yalanlar(!) günün birinde karakarga gibi vicdanları gagaladıkça ahlaki değerler lime lime oluyor.

Bu manzara karşısında her vicdan sahibi şu soruyor: Her kötülüğün temel sebebi olan yalanı söylemeden yaşamak mümkün müdür?

Cenap Şahabettin’in “Yalanı söküp atmadan hakikati dikmeye kalkışma, tutmaz.” sözü, yalan konusunda ne yapılması gerektiği konusunda mühim bir mesaj verirken, Âşık Veysel’in insanlığın durumuyla ilgili şu teşhisine de dikkat kesilmek gerekmiyor mu?

“İnsanoğlu doğru yoldan sapmazdı

İşte hile, sözde yalan olmasa.

Türlü türlü felâkete düşmezdi

İşte hile, sözde yalan olmasa.”

Mustafa USLU