Prof. Dr. İsmail AYDOĞAN: Okuma, insanın var olma nedenidir.

SUNUŞ:

Prof. Dr. İsmail Aydoğan Kahramanmaraş doğumlu. İlk ve orta tahsilini memleketinde tamamladıktan sonra lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesinde Eğitim Yönetimi ve Teftişi alanında yaptı. Aynı alanda daha sonra yüksek lisans ve doktorasını ikmal etti. Tefekkürünü, akademik hayata yöneltti. 1997 – 2014 yılları arasında Kayseri Erciyes Üniversitesinde Araştırma Görevlisi, Yardımcı Doçent ve Doçent olarak akademik çalışmalarını yürüttü. 2014 yılından itibaren akademik hayatını Kırıkkale Üniversitesi’nde devam ettirmeye başladı. 2015 yılında profesör oldu. Aynı zamanda yazarak yaşamayı tercih eden bir kimliğin sahibidir. Tahlil, tenkit, teşhis, tespit dolu bir yazı serüveninin sonunda teorileriyle bir tefekkür ufku oluşturmayı benimsedi. Bu minval üzere eserler verdi. Eserleriyle eğitim dünyasının yılmaz yorulmaz bir savaşçısı oldu. İnsanın var olma nedeni olarak gördüğü okumayı, modernitenin amaçsız hale getirdiğini düşünmekte. Bu nedenle iyi ustalardan, ‘iyi kitap okuma biçimleri’ öğrenme taraftarıdır kendisi. Eğitim ve Paradigma, Kültür Temelli Eğitim, Eğitimin Türkçesi eserlerinden bazılarıdır. Kendisi ile yaptığımız okuma ufkuna doğru yolculuk yaptıran röportajımızı alakanıza sunuyoruz.

Prof. Dr. İsmail AYDOĞAN İLE RÖPORTAJ

Maarifin Sesi: Okuma nedir? Kaliteli bir okuma nasıl yapılmalıdır?

AYDOĞAN: Okuma, insanın var olma nedenidir. Bu nedenle kendini var edene doğru yol almasıdır. Kur’an’ın “ikra”yla başlaması da yaratılan her şeyi Yaratanın istediği şekilde okumamız gerektiği olsa gerek. Bu nedenle her okuma ikra değildir, ama her ikra okumadır. Modern dünyanın okuma biçimi amaçsız bir okumadır. Önüne gelenin okuma mantığı bile taşıdığı söylenebilir. Oysa okumayı öğrenme ile bir zanaatı öğrenme benzerdir. Çünkü okumanın da çıraklığı, kalfalığı ve ustalığı olur. Bu nedenle en iyi okuma biçimine sahip olmak için, bir ustaya (âlime) ihtiyaç vardır. Bu ustanın, âlimin dizinin dibinde yetişmelidir insan. Lakin dizinin dibinde oturacak ustalar artık yok ya da çok az. Bu nedenle şimdiki okumalara dikkat etmek gerek. Karanlık bir gecede bilmediğimiz bir memlekette geziyor hissiyle kitapları almak ve okumak gerek. Çünkü bu kitapların bize ne yapacağını bilmiyoruz. Kötü insanlar gibi kötü kitaplar da var çünkü.

Öte yandan amaçlarımızı ortaya koymak gerek. Amaçsızlık, avare dolaşmaya benzer. Avare insan, çevrenin güdümündedir. Gelene gidene bakar, oturur, kalkar, sıkılır, onu bunu izler vb. Amaçsız bir insanın okuması da böyledir; bir astronomi kitabı alır, 5-10 sayfa okur, bırakır, ardından tarih kitabı alır, ondan da 3-5 sayfa okur, sonra edebiyat, şiir…Bu okuma değildir, çünkü amaçsızdır, var edene doğru gitmez bu nedenle.

Maarifin Sesi: Türkiye’de okuma alışkanlığını yeterli buluyor musunuz? Geliştirmek için sizce neler yapılmalıdır?

AYDOĞAN: Bu soruya kolaylıkla yeterli değil diyoruz ama gerçekte durum böyle midir? Açıkçası yukarıdaki soruda da belirttiğimiz gibi okumadan ne anladığınıza bağlı bu durum. Var olma nedeni olarak, Yaratana doğru gidiş olarak anlayıp, Kur’ani tabirle ikra olarak meseleye bakarsak, ülkemizde okuma alışkanlığı iyidir. Mesela Ramazan ayında bulunuyoruz ve bu ayda ülkemizin neredeyse her evinde Kur’an-ı Kerim okunmaktadır. Seküler modern dünya, bunu okumadan saymıyor. Ona göre okuma olabilmesi için seküler modern kitapların okunması gerekir. Hâlbuki olay böyle değildir, Kur’an-ı Kerim okumak pekâlâ bir okumadır, ikradır. Öte yandan bizim kültürümüzde bir âlimin sohbetini dinlemek, ondan feyz almak neden okumak olmasın? Okumak çeşitli bir şeydir, kitapla sınırlandırmak modern bir bakış açısıdır çünkü.

Buna karşın, Türkiye’de modern seküler kitapların okunmasına bağlamında meseleye bakıldığında, evet, Türkiye’de okuma alışkanlığı düşüktür. Örneğin Ankara’nın en ünlü kitapçılarına bakın. Binlerce kitap var gibi görüntü var. Ama gerçekte orda sadece bir tane kitap var: modern seküler dünyayı anlatan kitaplar…O çokluktaki kitapların kimisi seküler modern dünyanın edebiyatını, kimisi tarihini, kimisini dinini, kimisi eğitimini anlatmaktadır. Ama sonuçta hepsi modern batılı seküler bir dünya anlatmaktadır. Ülkemizde okuma oranları diye bakılan yer, bu kitabevlerindeki kitaplardır. Bu tek taraflı bir bakış açısıdır ve kültürel değildir.

Maarifin Sesi:  Okuma eğitimi için önerileriniz nelerdir?

AYDOĞAN: Öncelikle amaçlı insan olmak gerek. Ve Nurettin Topçu’nun ifadesiyle cephedeki asker ruhuyla kitapları okumak gerek. Nasıl ki cephedeki asker her zaman dikkatlidir, bizim de kitap okurken dikkatli olmamız gerek. Öte yandan bir amaç bulmak gerek. Amaçsız insan, köle insandır. Kölelikten kurtulmak gerek. Bunun için de amaç edinmek gerek. Amaç, bazen kitaplar okuyarak da olur. Bu kendi kendine yüzmeyi öğrenmek gibi bir şey de olabiliyor. Bu nedenle havuza girmek, korka korka, dikkat ederek yüzmeyi öğrenmek gerek. Yani amaç edinmek ve okumayı öğrenmek gerek.

Soruları ve sorgulamaları olan insanlar olmalıyız. Çünkü bu tür insanların belirgin olmasa da amaçları vardır. Okudukça amaçları belirginleşir. Çeşitli kitapları okur ama sonunda okumaları düzene biner, amacının etrafında öbeklenir. Suyun aka aka arkını oluşturduğu gibi, bu insan da, okuya okuya amacını örer. Böyle olmak gerek. Kaliteli okuma budur.

Maarifin Sesi: Kendi okuma yöntem ve zamanlarınızı anlatabilir misiniz?

AYDOĞAN: Benim okuma serüvenim yukarıdakilerden ayrı değil. Benzer süreçlerin neticesidir.

Maarifin Sesi: Bu röportaj için size çok teşekkür ediyoruz.

AYDOĞAN: Ben teşekkür ederim.