Kuruluşun ve Kurtuluşun Kadim Şehri Kütahya

Kütahya, 7 bin yıllık köklü bir geçmişe sahip, kültürel zenginliklere ev sahipliği yapmış kadim bir şehirdir. Sanat değeri yüksek kaliteli seramikleriyle tanınan Hititler; barışçıl bir toplum olmaları yanında müzisyen ve sanatçılara yüksek değer verdikleri bilinen Frigler; pek çok ünlü heykeltıraşın bulunduğu Romalılar ve Bizanslılar; anıtsal mimaride nadide eserler bırakan, edibi, şairi, mutasavvıfı bol Selçuklular ve Germiyanoğulları Beyliği bu topraklarda hüküm sürmüş gelecek medeniyetlere önemli miraslar bırakmışlardır. Kuruluş ve kurtuluş yıllarında da önemli bir yeri olan bu kadim şehir tarihinin her devresinde önemli bir ilim, kültür ve sanatın merkezi olmayı başarmıştır.

Kütahya, ev sahipliği yaptığı medeniyetlerin izlerini taşıyan ancak Türk milletinin ve İslam medeniyetinin içinde özgün karaktere bürünen kültürel değerlere sahiptir. Bu değerlerle birlikte kadim medeniyetlerin çok kıymetli mimari eserleri, şehrin kültürel mirası olarak varlığını sürdürmektedir. Frigler’den günümüze kadar ulaşan binlerce barınma ve korunma amaçlı mağaralar, erken Hıristiyanlık dönemine ait şapel ve kiliseler, Romalılardan kalan Aizanoi antik kenti, Roma izleri taşıyan ve Bizanslılardan kalan Kütahya Kalesi, Selçuklular’dan kalan Hıdırlık Mescidi, Osmanlı Devleti’nin kurulduğu topraklar olan Domaniç’teki Hayme Ana Türbesi, Germiyanoğulları’ndan kalan Vacidiye Medresesi ve II. Yakup İmaret Külliyesi, Türklerin farklı etnik unsurlarla bir arada yüzlerce yıl barış içinde yaşadığı hoşgörü kültürünün şahidi Yeni Mahalle Rum Ortodoks Kilisesi, Osmanlılar’dan kalma Ulu Camii, Adliye Binası (Eski Hükümet Konağı) ve Kütahya Lisesi ile Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı ve Başkumandan Meydan Savaşı’nın kazanıldığı Dumlupınar ve Altıntaş Zafertepe Çalköy’deki Şehitlikler ve Anıtlar bu topraklarda yaşayan medeniyetlerin bizlere bıraktıkları kültürel mirasın ilk akla gelen örnekleridir.

Masalcı Ezop’un doğum yeri, Germiyanoğulları Beyliği’nin başkenti, Anadolu Beylerbeyliği’nin merkezi ve şehzadelerin valilik yaptığı kent olan Kütahya, ünlü gezgin ve edebiyatçı Evliya Çelebi’nin de memleketidir. Her alanda yetiştirdiği insanlarla Anadolu kültürüne büyük katkı sağlamış Kütahya çok sayıda bilim adamı ve sanatkârı ile şehzadelere öğretmenlik yapmış, böylelikle saray kültürünü sınırlarında daim kılmıştır. Sultan Veled’in “Kütahya kusursuz bir güzeldir” iltifatına mazhar olan şehir Klasik Türk Edebiyatı’nın merkezi konumunda yer almış; Ahmedî, Şeyhoğlu Mustafa ve Şeyhi gibi kuruluş dönemi şairlerini yetiştirmiş.

Araştırmalarda 140 Türbe ve 352 yatır olduğu belirtilen Kütahya’da Türk ve İslam Medeniyeti’ni yaşatan çok sayıda manevi yapı bulunmaktadır. Şehrin ortak manevi değerlerinden olan Sofça köyündeki Pir Ahmet Efendi Türbesi bu manevi yapılardan birisidir. Şehrin ortak manevi değerlerinden olan 17. yy. mutasavvıflarından Sunullah Gaybi’nin büyük dedesi Pir Ahmet Dede ve erenler sayesinde Türk dünyası bin yıldır diğer güçlü kültürler arasında kendi harsını ve medeniyetini korumayı başarabilmiştir. Evliya Çelebi de eserinde türbesini ziyaret ettiğini belirttiği Pir Ahmet Dede’nin Kütahya’da ektiği dostluk, kardeşlik, birlik, beraberlik ve vatan sevgisi kültürü Türklerin ortak özellikleridir. Onun her bir menkıbesi, Türk milletinin Anadolu topraklarını anavatan yapan değerlerin temel rehberidir. Kanunî Sultan Süleyman vefat ettiğinde Kütahya’da olan Şehzade Selim’in dahi Pir Ahmet Dedeyi ziyaret ederek onun dualarıyla II. Selim olarak tahta oturmak üzere buradan yola çıktığı söylenir. Ayrıca Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde bahsettiği “Çavdarlı Şeyh”  Gaybi’nin babası Kütahya Müftüsü Müftî Derviş normal  buğday ve çavdar tohumları ekmesine rağmen, hasat döneminde benzersiz buğdaylar elde etmesi ve bununla birlikte kendisini ziyaret edenlerin heybesine mutlaka çavdar ekmeği koyması onun kerametine bağlanmakta ve halk tarafından bu sıfatla anılmasına vesile olmaktadır. Bu topraklarda keramet sahibi bir çok zatın bulunmasının yanı sıra sanata ve sanatçıya değer veren Mevlevilik ve Halvetilik gibi iki tasavvuf ekolünün de yaygın olması sayesinde birçok tasavvuf alimi bu topraklarda yetiştirmiştir