Prof. Dr. Alim YILDIZ: Dilin sınırlarını ancak okuma eylemi genişletir

SUNUŞ:

Bu haftaki okuma konulu röportajımızı değerli ilim adamı Prof. Dr. Alim Yıldız ile yaptık.

Prof. Dr. Alim YILDIZ, 1968 yılında Sivas’ta doğdu. İlk ve orta öğrenimini Sivas’ta, yükseköğrenimini Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde tamamladı. Aynı fakültede Türk-İslam edebiyatı alanında yüksek lisans yaptı. İstanbul, Aydın ve İzmir’de öğretmenlik görevlerinde bulundu. 1998 yılında Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk-İslam Edebiyatı Anabilim Dalında araştırma görevlisi oldu. Doktora çalışmasını 2002 yılında Dokuz Eylül Üniversitesinde tamamladı. 2004’te yardımcı doçent, 2006’da doçent, 2012 yılında Profesör oldu. 

Değişik gazete ve dergilerde şiir ve yazıları yayımlandı. Muştu ve Buruciye Edebiyat dergilerinde yayın yönetmenliği, Sultanşehir dergisinde sanat danışmanlığı görevini üstlendi. Şiirlerinden bir kısmı bestelendi.

Prof. Dr. Alim Yıldız’ın yayımlanmış 30’un üzerinde kitabı, ulusal ve uluslararası toplantılarda sunduğu çok sayıda tebliği ve çeşitli dergilerde yayımlanan ilmî makaleleri bulunmaktadır.

2016 yılında ilk ve 14 Ağustos 2020 tarihinde yeniden atandığı Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlüğündeki görevinin halen ikinci dönemini yürütmektedir. Kendisi ile okuma ve eğitim üzerine verimli bir röportaj yaptık. İlgilerinize sunuyoruz.

Prof. Dr. Alim YILDIZ ile röportaj

Maarifin Sesi: Okuma nedir? Kaliteli bir okuma nasıl yapılmalıdır?

YILDIZ: Okumak bana kalırsa insanın kendisini anlama ve içinde yaşadığı dünyayı yorumlayabilme çabasıdır. Dert sahibi olmak demektir. Ancak varlığın, oluşun, eşyanın kısacası yaşadığımız hayatın anlamını sorgulayan, düşünen, Kur’an’ın ifadesiyle akleden insanların ahlakıdır dert sahibi olmak. Bilgiye ulaşmak; o bilgi vasıtasıyla yanlışları düzeltmek, eksikleri gidermek ve dünyayı güzelleştirmek ancak okumakla mümkün olacaktır. Okumak, insanı bilgili kılar. Okuyan, bilgili insan kendisindeki farkı görür, hissi ve fikri dünyası, ufku gelişir. Okuyan insanın başarı zevki artar, toplumsal ilişkileri gelişir, hayatı ve gerçekleri daha iyi anlar. “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” diyen bir dinin mensupları olarak okumayı hayatımızın mihenk noktasına koymamız elzemdir.
Kaliteli okuma için “ne istediğini” bilmek gerekir. Bir amaç belirlemek ve o yönde okumalar yapmak lazım gelir. Okumayı uğraşı olarak görmemeli, kitaba zaman ayrılmamalı bizatihi okumak üzerine bir hayat kurmalıyız. Sadece bir alanda okuma yapmamak gerekir. Çünkü bütün ilimler ve bilimler birbiriyle bağlantılıdır. Nasıl ki bir ev yapabilmek için çimento, tuğla, demir gibi çeşitli malzemeler gerekiyorsa okumanın kaliteli olabilmesi için çeşitli okumalar yapmalıyız. Okurken eleştirel bir bakış açısıyla okumalı, peşin kabullerden uzak durmalıyız. Çünkü okumanın asıl manası bilmediklerimizi bilmek ve bilmek sayesinde ulaşmaktır. Ulaşmaksa yol kat etmekle mümkün olur.

Maarifin Sesi: Düşünce ile insan; iç terbiye ve davranış terbiyesi arasında nasıl bir ilişki kurarsınız?

YILDIZ: Düşünmek akletmek demektir. İnsan akleder. Fakat okumazsa nasıl düşünecek, sorgulayacak ve doğruya ulaşacaktır? Önce bunu bilmek gerekir. Ludwig Wittgenstein, “Dünyamızın sınırlarını dilimizin sınırları belirler” demiştir. Dilin sınırlarını ise ancak okuma eylemi genişletir. Dilin sınırları genişlediğinde dünyanın sınırları da genişleyecek ve insan hakikate ancak bu yolla ulaşabilecektir. Dil insanın bilincini oluşturur, düşünce de insanı. Yani insanın kendilik bilincine, hakikate ulaşması ancak düşünmesiyle mümkün olabilir. İhsan Fazlıoğlu’nun, “Aklını tatile gönderen bir medeniyet sürekliliğini muhafaza edemez. Kısaca, akılda/akletmede tatil olmaz; ibâdet tatil kaldırmaz; ilim tatile çıkmaz” ifadesi düşünmenin insan için manasını işaret açısından oldukça önemlidir.
İşte, düşünceyle kendine ve hakikate ulaşmak isteyen insan sadece düşünmekle kalmayacaktır. Düşüncenin insanı yoğuran ve yeni bir benlik inşa eden yanı iç terbiyemizi ve davranışlarımızı da şekillendirecektir. Sokrates erdemin bilgi demek olduğunu, faziletsizliğin de bilgisizlikten çıktığını söylemiştir. Veciz ifadeyle “Kabın içinde ne varsa dışına o sızacaktır.” Biz buna ahlak diyoruz. Kur’an’da birçok ayet ve Hz. Peygamberin hadis-i şeriflerinden bazıları ahlak üzerinedir. Gazâli, “hüsnü’l huluk”a ulaşmanın yolunun eğitimden, bilmekten geçtiğini söyler.
 
Maarifin Sesi: Kısaca çocuk, muallim, mürebbi tarifi yapabilir misiniz?

YILDIZ: Çocuklarımız genel ifadeyle en değerli hazinemizdir. Bu hazinenin kıymetini bulması, iyi bir şekilde yetiştirilmesi, değerlerini bilip ona göre davranması ancak doğru bir eğitim ve öğretimle mümkün olacaktır. Muallim kavramının temeli malumunuz ilimdir. İlimse bilginin, bilimin karşılığı olarak kullanılmaktadır. Muallimin görevi bilgiyi öğretmek, müteallimin görevi ise öğrenmek. Mürebbi çocuğu sevgi ve saygı çerçevesi içerisinde eğitendir ve yetiştirendir. Terbiye edendir. Çocuğun davranışlarına yön vermek, onun ahlaklı, adaletli, değerlerine saygılı bir insan olmasını sağlamak mürebbinin vazifesidir.  Râgıb el-İsfahânî, terbiyeyi “bir şeyi en mükemmel derecesine ulaşıncaya kadar adım adım inşa etmek” şeklinde tanımlar. Kısacası muallim talim yaptırır, mürebbi terbiye eder.

Maarifin Sesi: Eğitim, öğretim, terbiye, talim kavramları sizin zihninizde nasıl bir Türkiye hayali uyandırıyor?

YILDIZ: Bu kavramları bir bütün olarak düşündüğümüzde sadece bilmek bir insanın yetişmesi açısından yeterli olmayacaktır. Maddi yanını inşa ettiğimiz çocuğun/öğrencinin/insanın manevi yanını da inşa etmemiz gerekecektir. Böylece ortaya bilmesi kadar eylemesi ile de farkını ortaya koyan insan çıkacaktır. Bizim inancımız ve inancımızın temelleri üstünde yükselen medeniyetimiz insan yetiştirme medeniyetidir. Her haliyle örnek, dünyayı güzelleştirmeyi hedefleyen, mahlûkatı bir bütün olarak görüp ona göre davranan insanlar yetiştirmenin medeniyeti. Bu medeniyette ağacın kuştan, toprağın insandan farkı yoktur. Her şeyin ve herkesin hakkını vererek yaşamak asli vazifemizdir.
İşte bugün böyle bir Türkiye hayali kuruyorum. İlimle yoğrulmuş, irfanla şekil almış insanların yurdu. Talimi ile bilginin yolunda, terbiyesi ile insanlığa örnek.

Maarifin Sesi: Okuma talimi ya da okuma temrinleri yahut buna okuma hedefleri

YILDIZ: diyecek olursak sizin önerileriniz nelerdir?
Yukarıda da dediğim gibi okumayı boş vakit doldurmak için yapılan uğraşı değil bir eylem olarak görmeliyiz. Çünkü bilgi erdem olduğu gibi aynı zamanda da güçtür. Bilgiyi ellerinde bulunduranlar dünyaya ve insanlığa şekil verirler. Rivayet odur ki, Abbasiler zamanında eski Yunan’dan Bağdat’a her gün 40 deve yükü ile kitap gelir ve bu kitaplar çevrilirmiş. Okumayı ve yazmayı böylesine önemseyen bir medeniyet olan İslam medeniyetinin insanlığa yön vermesi de tesadüf değildir. Okumalarımız bizi biz yapar. Kendilik bilincimize, hakikate ulaşmamızda, dünyayı ve hayatı yorumlayıp yeni bir yaşama şekli bulmamızda bize yol gösterir. Okumak, dünyayı tekrar ve tekrar yaşamaktır. Yaşamanın künhüne varmak demektir. Bu ciddiyet üzere olmalı ve okumalarımızı bu ciddiyet üzere yapmalıyız.

Maarifin Sesi: Kıymetli Hocam, bu röportaj için size çok teşekkür ediyoruz.

YILDIZ: Ben teşekkür ederim.