YABANCI DİL ÖĞRETİMİ VE MODEL SORUNU
Bir önceki Eğitimde Müfredat Meselesi başlıklı yazımda Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanmakta olan müfredat çalışmaları üzerine genel bir değerlendirme yapmıştım. Tüm dersler de olduğu gibi yabancı dil öğretimi ile ilgili yapılan müfredat çalışmalarının da yeni yapılacak çalışmalarda kendine önemli bir yer bulması kaçınılmazdır. Son günlerde MEB tarafından ilköğretimde pilot uygulama olarak yapılan Çoklu Yabancı Dil Eğitim Modeli hakkında birkaç yazı okudum. Ancak bu bilginin yorum yapmak için yeterli olmayacağını düşünüyorum. Ama yapılan yeni uygulamanın yeni dil politikası değişikliği anlamına geldiği anlaşılmaktadır. Bu da ülkemizde yabancı dil öret(n)ememe sorununun hala güncelliğini koruduğunu göstermektedir.
ChatGPT Yabancı Dil Öğretememe Sorunu için Ne Düşünüyor?
Neden bir yabancı dil öğrenemiyoruz sorununu ben de son günlerde herkesin bir şekilde danıştığı ChatGPTye sordum. Bu sorunun sırasıyla uygulanan dil politikalarının istikrarlı olmadığından, nitelikli öğretmen eksikliğinden, tüm okulların teknolojiye eşit erişemediğinden, öğrencilerin konuşma pratiği eksikliğinden, sınav odaklı öğretimden, dilin günlük hayatta kullanılmamasından kaynaklandığını söyledi.
ChatGPT bu sorunların üstesinden gelmek için önerilerde de bulunuyor. Dil öğretiminin öğrenci merkezli olması, iletişimsel yaklaşımların benimsenmesi, öğretmenlerin sürekli profesyonel gelişimlerine önem verilmesi ve dil eğitimine yönelik etkili stratejilerin uygulanması önemli gördüğü öneriler arasında yer almaktadır. Sorunların tespitinde olduğu gibi bu öneriler de bir yapay zekâ uygulamasına ait değil. Bizden aldığı bilgileri bize satıyor. En güzel bilgi pazarlama yöntemini bizim anlayabileceğimiz dil ile ustaca kullanıyor. Oysa biz yıllarca biriktirdiğimiz yabancı dil bilgisini, dil girdilerini bir türlü sistemli bir şekilde kullanmasını bir türlü beceremedik.
Toplantılar ve Alınan Kararlar
2021 yılında yapılan 20. Milli Eğitim Şurası’nda alınan 128 karar arasında yabancı dilin yeri ve önemini vurgulayan üç madde bulunmaktadır. Her derste olduğu gibi yabancı dil derslerine ilişkin programların öngörülen dil becerileri kapsayacak şekilde izleme yapılması önerilmektedir (madde 60). Bunun dışında öğretmenlerin mesleki yeterliklerinin geliştirilmesi için yabancı dil öğretimi çalışmalarının artırılması da tavsiye edilen kararlar arasında yer almaktadır.
Yabancı dil öğretimi sürecinde dil becerilerinin yeterince işlenmesi ve izlenmesi kısaca ifade edildiği gibi kolay bir iş değildir. Dil becerilerinin öğretimi hem Türkçede hem de okullarda en çok öğretilen yabancı dil olan İngilizcede öğretmen ve öğrenci açısından oldukça fazla çaba gerektirecek bir süreçtir. Bakanlık tarafından özellikle üzerinde durulan konu konuşma, yazma, dinleme ve okuma becerilerinde öğrencilerin kendilerini ders içi ve ders dışı müfredatta bulunan veya bulunmayan etkinliklerle geliştirmeleridir.
Herkes Bir Dil Öğrenmek Zorunda Mı?
Neden yabancı dil öğrenemiyoruz? Bu sorunun cevabını yukarıda ChatGPT güzelce özetlemişti. Bunların içerisinde belki de en önemlisi uygulanan dil politikaları. Yani dil öğretimi sürecinde uygulanan inişli çıkışlı dil politikaları sonunda elde edilen olumlu ve olumsuz tecrübeler veya çıktılar durumu çok net özetlemektedir. Ülkemizde yabancı dil öğretimi programları içerik ve planlama olarak MEB tarafından ilgili kurul ve komisyonlarca hazırlanıp tüm okullarda uygulanmaktadır. Yabancı dil öğrenme yaşı ve sınıfı 2013 yılından itibaren öne çekilmiş ilköğretim 2.ve 3. sınıflardan itibaren çocuklara yabancı dil öğretimi süreci başlamıştır. Bir öğrencinin ilköğretimi 2.sınıftan lise son sınıfa kadar, hatta yükseköğretim eğitimi boyunca alınan dil eğitim süreçlerini de dahil edersek bir dili öğrenmemesi mümkün değildir. Ancak bu durum çoğu öğrenci için maalesef mümkün. Bunun öğretmen, öğrenci, veli, kaynak, fırsat, alt yapı, müfredat, yaklaşım, motivasyon, eğitim politikası gibi sebeplerin biri veya birkaçı veya hepsinden kaynaklandığını söylesek bile sorunu çözmüş olamayız. Öte yandan herkesin bir dil öğrenme zorunluluğu olmadığı gerçeğini de kabul etmeliyiz. Her öğrencinin tam anlamıyla bir yabancı dil öğrenmesini zorlamak tüm şartları zorlamak anlamına gelmektedir. Temel düzeyde yabancı dil bilgisine sahip olmak elbette her öğrencinin hakkı. Bunun bile tam anlamıyla başarılamaması dil eğitiminde yanlış giden bir şeylerin olduğunun işareti değil mi?
Belli düzeyde dil öğretmek için ileri düzeyde öğrenmek isteyenlerin de önünü kesmek ne yazık ki doğru sonuç vermiyor. Yabancı dil öğretiminde yapılan en büyük yanlışlardan bir tanesi hazırlık programlarının kaldırılması. İlköğretimin sonunda ortaöğretimin başında Anadolu liselerinde uygulanan yabancı dil hazırlık eğitiminin önemi ve verimliliği yıllarca tartışılmaktadır. Bu programların kaldırılmasından sonra yapılan hiçbir değişiklik dil öğretimi konusunda istenilen sonucu verememiştir.
Çoklu Yabancı Dil Eğitim Modeli
Milli Eğitim Bakanlığı 2023-2024 Eğitim öğretim yılından itibaren ortaokul 5. sınıflara yönelik, yabancı dil ders saatlerinin artırıldığı, İngilizcenin yanında ikinci yabancı dil olarak Almanca eğitiminin yer aldığı Çoklu Yabancı Dil Eğitim Modeline başladığını ve bu modelde pilot uygulamaların devam ettiğini yeni öğrendik. Bu modelde 26 ildeki 32 okulda, ortaokul 5. sınıf seviyesindeki 2 bin 999 öğrenci bu pilot uygulamada yer almakta ve Türkçe ile birlikte iki yabancı dil eğitimi görmekte. Yeni öğrendiğimiz bu uygulamanın dil öğretimi açısından vereceği sonuçları merakla beklemekteyiz. Bu model hakkında daha ayrıntılı bilgi için daha fazla bilgi ve tecrübeye ihtiyacımız olduğundan bir sonraki yazımızda bu konuya yer vermek daha uygun olacaktır. Yeni bir modelin iyi ve eksik yönleri mutlaka olacak. Hiçbir yeni uygulamanın mükemmel olamayacağını varsayarak olumlu sonuçlar vermesini şimdiden ümit ediyoruz.
Prof. Dr. İsmail ÇAKIR
