Ramazanname(2)
Sadece Allah İçin Olan İbadet: Oruç
Günün hadisi:
İlk Müslümanlardan, ilk muhacirlerden ve cennetle müjdelenmiş olan on sahâbîden biri olan Talha İbni Ubeydullah radıyallahu anh şöyle anlatıyor: Saçı sakalı karışmış Necidli bir adam Resûlullah’a (s.a) gelir. Sesinin uğultusu işitilir fakat ne söylediği anlaşılmaz. Nihayet Resûlullah’a yaklaşır. İslâm’ın ne olduğunu öğrenmek isteyince, Peygamber Efendimiz ile arasında şöyle bir konuşma geçer:
– Günde beş vakit namaz kılmaktır. – Tamam, Kılmam gereken başka namaz var mı?
– Hayır, ama nafile kılabilirsin. Bir de Ramazan ayında oruç tutmaktır. – Tamam, Tutmam gereken başka oruç var mı?- Hayır, ama nafile oruç tutabilirsin.
Daha sonra Peygamberimiz (sav) o adama zekât vermekten bahseder. Adam:
– Vermem gereken başka bir şey var mı? Der. Allah Resûlü cevap olarak:
– Hayır, ama sadaka verebilirsin, buyurur.
Bu adam, “Vallahi, bundan ne fazla, ne de eksik yapacağım” diyerek Peygamber Efendimizin yanından ayrılır. Bunun üzerine Resûlullah Efendimiz, “Eğer sözünde durursa kurtuluşa erdi.” der. (Müslim, Îmân, 8)
Allah Resûlü’nün bu şahsa verdiği cevapta oruç, kurtuluş sebeplerinden ikincisidir. Bir başka hadisine göre ise oruç, İslâm binasını oluşturan beş esastan biridir:“İslâm beş esas üzerine kurulmuştur: Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Resûlü olduğuna şahitlik etmek, namazı dosdoğru kılmak, zekât vermek, Kâbe’yi haccetmek ve Ramazan orucunu tutmak.” (Müslim, Îmân, 21)
Bir şeyden uzak durmak, bir şeye karşı kendini tutmak, engellemek anlamına gelen oruç ibadetinin, değişik biçimlerde de olsa hemen bütün din ve kültürlerde var olduğu görülmektedir. Terim olarak oruç, tan yerinin ağarmasından güneşin batmasına kadar dinen belirlenmiş ibadeti yerine getirmek niyetiyle yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak durmayı ifade eder. Tövbe maksadıyla oruç tutanlar olduğu gibi kefaret, arınma ve matem amacıyla da oruç tutanlar bulunmaktadır. Kur’an-ı Kerim’de geçmiş ümmetlere de orucun farz kılındığı (Bakara, 2/183) haber verilerek orucun vazgeçilmez kadim bir ibadet olduğuna işaret edilmiştir.
İslâm tarihinde Hz. Peygamber ve Müslümanların tuttukları ilk oruç, Âşûrâ orucudur. Aslında Âşûrâ orucu, Medine’deki Yahudiler tarafından tutulmaktaydı. Onlar Âşûrâ gününü bayram olarak kutluyorlar ve o günü oruçlu geçiriyorlardı. Muhtemelen Hz. İbrahim’den kalma bir gelenek olmalı ki, Câhiliye döneminde başta Kureyşliler olmak üzere bazı Arap kabileleri de bu orucu tutmaktaydılar. Hatta Peygamber Efendimizin Hicret’ten önce Mekke’de Âşûrâ orucu tuttuğu gibi Hicret’ten sonra Medine’de de bu orucu tuttuğu rivayet edilmiştir. (Buhârî, Savm, 69)
Oruç ibadeti Hicrî takvimin 8. ayı olan Şaban ayının sonunda, Ramazan orucun Ramazan ayına erişen yolculuk ve hastalık ve benzeri mazereti olmayan herkes için farz kılınmıştır. Oruçta yolculuk ve hastalık gibi mazeretler dikkate alınmış ve bu durumdaki kişilerin sıhhate veya yurduna kavuştuklarında orucu kaza etmelerine ruhsat verilmiştir. Yine oruç tutamayacak kadar güçsüz ve yaşlı olanların tutamadıkları günler karşılığında fakirleri doyurmalarına ilişkin izin, geçerliliğini korumuştur. (Ebû Dâvûd, Salât, 28) Bunun yanında bazı hadislere göre, “Allah, yolcudan namazın yarısını ve (yolculuk esnasında) oruç yükümlülüğünü kaldırmıştır. Hamile ve çocuk emziren kadınlara da (daha sonra tutmaları için) ruhsat vermiştir.” (Nesâî, Sıyâm, 51) Buna göre Ramazan’da hasta olanlar, hamile ve emziren bayanlar tutamadıkları günleri Ramazan’dan sonra kaza ederler. Oruç tutamayacak kadar yaşlanmış veya iyileşmeleri söz konusu olmayan hastalar ise oruç tutmanın manevi zevkinden mahrum olmaktadırlar. Onların bu mahrumiyetini kısmen de olsa telâfi etmek için Yüce Allah fidye vermelerini emretmiştir.
Görüldüğü üzere Yüce Allah, rahmetiyle müminleri, oruca yavaş yavaş alıştırmıştır. Böylece Ramazan orucuna da nihai şeklini vermiştir. Yüce Allah bu ayda cehennem kapılarını kapatıp şeytanları zincire vurarak atılmış rahmet adımlarına her sene bir yenisini eklemektedir. Sadece oruç tutanların geçebilecekleri Reyyân Kapısı oruçluları beklemektedir. (Tirmizî, Savm, 55)
Bir sünnet:
Küs, dargın ve arası bozuk olanların aralarını düzeltmek sünnettir. Ebu’d-Derda’dan nakledildiğine göre, bir keresinde Rasulullah (s.a) etrafındakilere: “Size oruçtan, namazdan ve sadakadan daha üstün bir ibadetin olduğunu söyleyeyim mi?” diye sordu. Onlar: “Evet ya Resûlullah, söyle! Dediler. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a): “Araları bozulmuş iki kişiyi barıştırmaktır” buyurdu. (Ebû Davud, Edeb, 50)
