Bir Tebrik Yazısı: Ziraat Eğitiminin Yıldönümü

Bir Tebrik Yazısı: Ziraat Eğitiminin Yıldönümü, 10 Ocak 

Ülkemizde tarım eğitimi veren Ziraat Fakülteleri ve Tarımsal Kuruluşlar 10 Ocak tarihini Türkiye’de tarım eğitiminin başlangıç günü olarak kutlarlar. Bu yıl (2024) ziraat (tarım) eğitiminin 178. yıldönümü. Ekonomik, stratejik ve hayati (yaşam) öneme sahip tarımsal üretimin eğitimli ordusunu yetiştiren okulların temelleri Osmanlı İmparatorluğundaki eğitim kurumlarına dayalıdır. Bu yazımız ziraat ve veterinerlik eğitiminin özet bir tarihi ile ilgilidir.  

Osmanlıda modern ziraat eğitim ve 10 Ocak 1846 yılında İstanbul’da Ayamama Çiftliğinde açılan Ziraat Mektebi ile başlar. Bu nedenle bugün Ziraat Fakülteleri tarımsal eğitimin başlangıcı olarak 10 Ocak tarihini milat kabul ederek ekinlikler düzenlemektedir.  Tarım eğitimi bugünkü anlamıyla yükseköğrenim sayılabilecek düzeyde 1891 tarihinde kurulan, Bursa Ziraat Mektebi ile 1892 tarihinde de kurulan İstanbul Halkalı Ziraat Mektebi ile devam eder. Bu okul 1928 yılına kadar ziraat mühendisi yetiştirir ve1930 yılında kapatılarak Ankara Yüksek Ziraat Okulu açılır. Bu okulun ismi 1933 üniversite reformu ile Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsüne dönüştürülür.  

Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü bünyesinde, Ziraat, Orman, Veteriner, Tabii İlimler ve Ziraat Sanatları Fakülteleri vardır. Bu Enstitünün fakülteleri 1946 yılında 4936 Sayılı Kanun ile kurulan Ankara İstanbul ve İstanbul Teknik Üniversitelerine dağıtılır. Yani Cumhuriyetin ilk üç üniversitesinin (İstanbul Ü., Ankara Ü. Ve İstanbul Teknik Ü.) Ziraat, Orman, Veteriner ve Fen Fakültelerinin çekirdeği Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü, onunda temeli olan 1892 yılında kurulan Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebidir. 

Ülkemizde bilimsel anlamda veteriner hekimliği eğitim ve öğrenimine ziraat eğitiminden önce başlanmıştır. Veteriner Hekimliği eğitimi ilk olarak Sultan Abdülmecit döneminde 23 Ekim 1842 yılında İstanbul’da” başlar. Veterinerlik okulları 1845 yılı ile 1889 yılları arası eğitimlerini askeri amaçla ve kesintilerle sürdürür. İlk sivil veteriner okulu 1889 yılında İstanbul’da eğitime başlar. 1892 yılında Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebi açılır. Veterinerlik eğitimi bu kurumda devam eder. Milli şair ‘İstiklal Marşı’nın yazarı Mehmet Akif 1889-1893 yılları arasında Halkalı Baytar Mektebinde okur ve “dönem birincisi” olarak mezun olur. 

 Askeri ve sivil veteriner okulu birleştirilerek İstanbul’da “Baytar Mektebi Ali’si” olarak eğitime devam eder. 1928 yılından sonra Yüksek Baytar Mektebi şeklinde adlandırılır. 1933 üniversite reformu ile Ankara’da açılan Yüksek Ziraat Enstitüsü bünyesine taşınır. Baytar Fakültesi adı ile öğrenime devam edilir. Dilde Türkçeleşme kapsamında ‘baytar’ Arapça kelimesi kökeni Latince olan Fransızca ‘Veteriner’ kelimesi ile değiştirilir ve fakültenin adı Veteriner Fakültesi olur. 1946 yılında Ankara Üniversitesi kurulması ile bu üniversitenin aynı isimli fakültesi olur. Özetle Ülkemizde veteriner hekimlik eğitiminin temelleri Sultan Abdülmecit döneminde İstanbul’da 1842 yılında atılmıştır. 

Ziraat ve Veterinerlik alanlarında Osmanlıdan Cumhuriyete eğitim kurumlarının süreci hakkında detaylı bilgilere ulaşmak isteyenler Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebi hakkında hazırlanmış aşağıdaki akademik çalışmalara (tez) müracaat edebilirler.  

Bu vesile ile Ziraat Mühendisi kimliğimle “Tarımsal Üretime” emek veren bütün paydaşların 10 Ocak Bayramını tebrik ederim.  

Kaynaklar: 

Çeşme, V. (2011) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.   

Polat, H. (2013). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.