(*)Esma Vildan Türkan’dan bir kitap: ‘‘Bir Osmanlı Maarif Nazırının Portresi: Emrullah Efendi(1858- 1914)”
Zihin ve fikir olarak yeniyi savunan ve köklerine bağlı bir alim adam, maarif adamı portresi Esma Vildan Türkan tarafından ilk defa Türkiye’de, kitap düzeyinde yayımlandı: Bir Osmanlı Maarif Nazırının Portresi: Emrullah Efendi.
Emrullah Efendi son devir Osmanlı entelektüellerinden ve eğitimcilerinden mühim bir simadır. Tarihimizin en önemli dönüm kavşaklarından olan II. Meşrutiyet devrinde iki kez Maarif Nazırlığı (ilki 12 ocak 1910- 21 Şubat 1911 – ikincisi; aralık 1911 – 21 temmuz 1912), görevini ifa etmiş; bu süreçte hem çok ses getirmiş hem de iz bırakacak icraatlara imza atmıştır. Liselerin müfredatına koyduğu dersler, öğretmenliğe getirdiği şartlar, teftiş sistemi tesis etmesi, Darülfünun’da yaptığı yenilikler zamanının ilerisinde atılımlardır. Ortaya attığı Tuba Ağacı Nazariyesi ile ilköğretim yerine yükseköğrenime daha fazla ehemmiyet vermek gerektiğini savunmaktadır. Nazariyenin etrafında uzun süren tartışmalar meydana gelmiş; dönemin önde gelen münevverleri tarafından nitelikli polemikler gerçekleştirilmiştir. Reformları çoğu kez kabul görmeyerek eleştirilmiş; nihayetinde de mecliste hakkında gensoru verilerek nazırlığı düşürülmüştür.
Felsefeci, müderris, ansiklopedist, (kendisi ‘Muhitül Maarif’ demeyi tercih ederdi) İttihat ve Terakki’nin ideoloğu olmak gibi yönleri de bulunan Emrullah Efendi çok yönlü çok renkli bir kişidir. Bu kitap ise onun nazırlık süresindeki fikir ve eylemlerine odaklanmaktadır. Maarifi, maarif tarihimizi ve özellikle kuruluş diyebileceğimiz bir dönemi içine alan bir çalışma olduğu için Esma Vidan Türkan’ın; Bir Osmanlı Maarif Nazırının Portresi: Emrullah Efendi’ kitabı ilgililerine özellikle tavsiye edilir. Kitap Vakıfbank Kültür Yayınlarından çıkmış. Kitabın önemi, Emrullah Efendi hakkında kitap düzeyinde ilk telif eser olmasından kaynaklanmakta.
(*) Esma Vildan Türkan- Biyografi:
İstanbul’da 1979′ da doğan Esma Vildan Türkan ilk ve orta eğitimini de bu şehirde tamamladı. İstanbul Üniversitesi Arap Filolojisinden mezun olduktan sonra bir süre öğretmenlik yaptı. Medeniyet Üniversitesi’nde tamamladığı Yüksek Lisans tezi” Emrullah Efendi” kitap olarak basıldı. Halen aynı üniversitede Maarif Tarihi alanında doktora yapmaktadır.
